Historiek
Toen in 1969 een deel van de O.L.V.-ter-Noodtkerk instortte tijdens restauratiewerken, sloeg bij menig Merchtemnaar de schrik om het hart. Niet alleen was hét meest herkenbare gebouw van Merchtem verminkt - ook de kunsthistorische schatten die er bewaard werden, waren in gevaar... De gebeurtenissen bracht een aantal enthousiastelingen met een voorliefde voor kunst en geschiedenis bij elkaar. Die leidde tot de oprichting van “Soetendaelle vzw”, een overkoepelende vereniging die zowel een heemkring, een ‘groenkomitee’ als een kunstkring herbergde.
De stichtende leden waren Jos de Booser, Constant Droesbeke, Pol Feytens, Jan Heuninkx, Michel Lievens, Désiré Selleslagh, Maria Van Moeseke en Frans Van der Cammen. Laatstgenoemde werd voorzitter. De naam ‘Soetendaelle’ verwijst naar een middeleeuwse benaming voor Merchtem (volgens Siegbert van Gembloers en Daniël van Oesbroeck).
Gaandeweg groeide Soetendaelle uit tot een vaste waarde in Merchtem, die vele publicaties, wandelingen, tentoonstellingen, concerten … op z’n conto mocht plaatsen. Voor een uitgebreid overzicht van alle activiteiten verwijzen we graag door naar de ‘Terugblik 50 jaar Soetendaelle’. Echter, doorheen de jaren sloten achtereenvolgens het ‘Groenkomitee’ en de Kunstkring de boeken.
De overgebleven heemkring besliste daarop om de structuur en naam van de vzw onder de loep te nemen. Vandaar dat de kring voortaan de naam “Heemkring Soetendaelle vzw” draagt, wat bekrachtigd werd in het Staatsblad op 18 juni 2024.

Terugblik op 50 jaar Soetendaelle (2021)

Woord Vooraf
De retrospectieve Vijftig jaar Heemkring Soetendaelle beperkt zich tot de geschiedenis en de activiteiten van de Heemkring als onderdeel van Soetendaelle VZW.
In het jubileumjaar 2021 willen we stilstaan bij het vele heemkundige werk, bij de interessante contacten, de leerrijke uitstappen en voordrachten, de redactie en uitgave van publicaties. We kozen voor een chronologische structuur. De periode 1971 tot en met 1996 werd eertijds geschreven door wijlen Jos de Booser, een van de stichtende leden en voorzitter van de VZW. De periode 1997 tot 2021 is geschreven door Hilde Doms, momenteel secretaris van de Heemkring. Voor de foto’s konden we rekenen op Hedwig Vertonghen. Laatstgenoemde en Hendrik Thomas waren correctoren.
Vijftig jaren van heemkundige vlijt kunnen niet verteld worden in een paar pagina’s. Toch staan we versteld van de omvang van deze brochure, want het gaat ten slotte om een samenwerking van vrijwilligers die hun tijd benutten voor belangloze inzet.
Niet enkel de vrijwillige inzet van het bestuur en de leden van de Kring zijn belangrijk. Ook het gemeentebestuur heeft onze vereniging altijd gesteund. Dat heeft onder andere te maken met de statuten waarin vastgelegd is dat de Heemkring een pluralistische opvatting heeft, maar van ambtswege de schepen van cultuur in de Heemkring opneemt. Die toewijzing is altijd daadwerkelijk opgevolgd: door betrokkenheid en aanwezigheid bij activiteiten, positieve ingesteldheid tegenover vrijwilligerswerk, logistieke steun, de toelage voor de installatie van een rolarchief in het August De Boeckhuis in 2020 alsook de toewijzing van een vergaderlokaal zodat er voor bezoekers wekelijks o.a. genealogisch opzoekwerk mogelijk is.
Heemkring Soetendaelle is ‘het geheugen van Merchtem’. We zijn trots om dit een halve eeuw gesteund te hebben. Veel lees- en herinneringsplezier.

Inleiding: Soetendaelle

Soetendaelle VZW bestaat in 2021 vijftig jaar. De stichtingsakte verscheen in het Staatsblad van 18 februari 1971 en bekrachtigde officieel het bestaan van de VZW. Die bestond toen uit drie geledingen: Groenkomitee, Heemkring en Kunstkring.
Hoewel deze brochure enkel de geschiedenis van de Heemkring verhaalt, willen we vooraf de ontstaansgeschiedenis van de drie geledingen of kringen van Soetendaelle beknopt situeren.

Groenkomitee

In de 21ste eeuw vragen jongeren over heel de wereld aandacht voor het klimaat; denken we maar aan ‘Youth for Climate’. Dat is geen uniek historisch feit, want al in de jaren ’70 ontstonden her en der verenigingen die zich inzetten voor natuurbehoud. Dat gebeurde door o.a. boomplantacties, de studie van de plaatselijke fauna en flora, het afdwingen van waterzuiveringsprojecten, verantwoord en selectief omgaan met huisvuil, afvalverwerking…
Merchtem volgde die trend. In april 1970 startte het Groenkomitee met twee afdelingen. In Merchtem onder het voorzitterschap van Désiré Selleslagh trokken Michel Lievens (secretaris), Frans De Baerdemaeker, Ghislaine en Moniek De Brandt, Albert De Koninck, Constant Droesbeke, Pol Feytens, Hermans Gillis en Albert Keirens de kar. In Peizegem met Frans Heyvaert als voorzitter, droegen Marie-Jeanne De Velder (secretaris), Hugo De Backer, Jan De Block en J. De Vogelaer het leefmilieu een warm hart toe. De algemene coördinatie was in de handen van Frans Van der Cammen. Désiré Selleslag nam de functie van penningmeester op. Zo ontstond het eerste luik van Soetendaelle, weliswaar nog niet onder die benaming.

Heemkring en Kunstkring

Tijdens de restauratiewerken van de parochiekerk O.L.V. ter Noodt in Merchtem in 1969 stortte een deel van de kerk in. Dit rampzalige voorval veroorzaakte grote verslagenheid. Een aantal mensen uit de parochie die de heemkundige en artistieke waarde van de inboedel genegen was, ging onmiddellijk aan de slag: en bracht die in veiligheid, inventariseerde ze en vond oplossingen voor restauratie. De schilderijen van G. De Crayer, de polychrome beelden … werden dank zij de inzet van Désiré Selleslagh, Jan Heuninckx en Frans Van der Cammen zodoende gered voor de toekomst.
In Merchtem groeide het besef dat wat er zovele jaren eeuwen geleden was opgebouwd best als erfenis werd geconserveerd en doorgegeven aan de toekomstige generaties. En zo ontstonden de twee andere luiken van Soetendaelle namelijk Heemkring en Kunstkring; evenmin nog niet onder die benaming.

Soetendaelle VZW

Mensen leven niet op een eiland. Integendeel, ze ontmoeten elkaar, spreken over hun bezorgdheden en komen tot het besef dat er gezamenlijk initiatieven genomen kunnen worden. Dat gebeurde daadwerkelijk in de jaren ’70. Leden van het Groenkomitee, de Heemkring en de Kunstkringen beseften dat gebouwen voor het nageslacht bewaard moesten blijven, liefst geïntegreerd in een natuurlijk landschap dat niet verstoord mocht worden. Ze beseften dat de kunstschatten in die gebouwen een eeuwigheidswaarde hadden en misschien zelfs de aanzet konden zijn voor jonge kunstenaars, die eveneens recht hebben op waardering. Zo ontstond de VZW, als vereniging met rechtspersoonlijkheid, die kon handelen, bezitten en die blijvend was.
De stichtingsakte was klaar op 27 januari 1971. De stichtende leden waren: Jos de Booser, Constant Droesbeke, Pol Feytens, Jan Heuninkx, Michel Lievens, Désiré Selleslagh, Frans Van der Cammen en Marie Van Moeseke. Er volgden vergaderingen en die verliepen in een gezellige sfeer in de woning van een van de stichters. Frans Van der Cammen werd gekozen tot voorzitter en bleef in die functie tot aan zijn overlijden in 1986. Na de vergadering van 17 november 1987 werd Jos de Booser aangeduid als voorzitter en op 12 maart 2009 nam Louis Vanderstraeten dat mandaat over.
De keuze van de naam Soetendaelle gaat terug tot een vrije vertaling uit het Latijn. ‘Vallum Laetitiae’ betekent ‘dal der vreugde’ of ‘zoete vallei’ en daarin vonden de stichtende leden een verwijzing naar het oude gebied waarin Merchtem (Martines, Martinas) zich bevindt.
De vzw, kreeg – behalve een naam – ook een betekenisvol logo. De verwevenheid van de drie geledingen werd herkenbaar gemaakt door de eerste letters van de toenmalige drie kringen G(roenkomitee), H(eemkring) en K(unstkring) op te nemen .

Heemkring

De twee kringen van de huidige vzw (Heemkring en Kunstkring) hebben in 2018 de noodzaak voor een vernieuwd logo aangevoeld. Er werd daarvoor zelfs een wedstrijd uitgeschreven onder de slogan ‘Soetendaelle zoekt een nieuw logo’. Met succes, want maar liefst acht ontwerpers zonden een ontwerp in: vijf uit Merchtem en telkens een deelnemer uit Asse, Vilvoorde en Malderen.
Een vijfkoppige jurykoos uiteindelijk unaniem voor het ontwerp van Jeroen Goossens omwille van de originaliteit en de eigentijdsheid. En inderdaad, wie goed toekijkt, herkent in het ontwerp een opvallende letter S en die bestaat uit drie delen: een klassieke oude C, een moderne strakke C en een stevige sokkel die beide C’s ondersteunt. De klassieke letter C verwijst naar het erfgoed, artistiek en bouwkundig, de moderne C verwijst de kunstvormen van vandaag en de derde laag kan, mits een kwartslag draai in wijzerzin, als K van Kunst gelezen worden. Dit is in een notendop de verantwoording van de ontwerper zelf. Met de keuze van het nieuwe logo werden verleden en heden kunstzinnig vervat voor de toekomst
We zijn aan het einde van een inleiding waarin de ontstaansgeschiedenis van de Heemkring geschetst is, maar tot nu toe is nog geen hommage gebracht aan de persoon die meer dan veertig jaar lang de beleidslijnen van de Heemkring uitzette. Pol Feytens is vier decennia lang voorzitter geweest. Hij, samen met zijn echtgenote Maria Van Moeseke, die de rol van archivaris opnam en ook secretaris, Raf Asselman en penningmeester, Rik Geeroms hebben de vereniging gedragen en gedegen uitgebouwd.